NCERT Solutions for Class 10 Sanskrit Shemushi Chapter 9 Suktayh | कक्षा 10 संस्कृत नवम: पाठ: सूक्तयः अभ्यास प्रश्न

NCERT Solutions for class 10 Sanskrit Shemushi Chapter 9 solutions Suktayh Dvitiyo Bhag hindi anuvad/arth सूक्तयः अर्थात श्लोक, available free in eteacherg.com। Here We learn what is in this lesson in Sanskrit class 10 NCERT solutions सूक्तयः and how to solve questions एनसीइआरटी कक्षा 10 संस्कृत शेमुषी द्वितीयो भाग: दशमकक्षाया: संस्कृतपाठ्यपुस्तकम् नवम: पाठ: सूक्तयः का हिंदी अनुवाद और प्रश्न उत्तर सम्मिलित है।
Ncert solutions for class 10 sanskrit shemushi Dvitiyo Bhag Chapter 9 Sauhaardan Prakrteh Shobha NCERT sanskrit 10th class – Shemushi are part of NCERT class 10 chapter 9 sanskrit solution Shemushi. Here we have given NCERT Solutions for Class 10 Sanskrit paath 9 Hindi arth aur prashan uttr सूक्तयः। NCERT Sanskrit translation in Hindi for sanskrit class 10 ncert solutions Shemushi Chapter 9 सूक्तयः अर्थात श्लोक। Below. These solutions consist of answers to all the important questions in NCERT book chapter 9। 
Here we solve ncert solutions for class 10 sanskrit shemushi Chapter 9 सूक्तयः हिंदी अनुवाद और प्रश्नों के उत्तर concepts all questions with easy method with expert solutions. It help students in their study, home work and preparing for exam. Soon we provide sanskrit class 10 ncert solutions Shemushi chapter 9 hindi anuvaad aur prashan uttr question and answers. is provided here according to the latest NCERT (CBSE) guidelines. Students can easily access the hindi translation which include important Chapters and deep explanations provided by our expert. Get CBSE in free PDF here. ncert solutions for 10th class Sanskrit book pdf also available Click Here or you can download official NCERT website. You can also See NCERT Solutions for Sanskrit class 10 book pdf with answers all Chapter to Click Here.

ncert solutions for class 10 sanskrit shemushi
class 10 sanskrit chapter 9

कक्षा – 10 दशमकक्षाया:
नवम: पाठ: पाठ – 9
सूक्तयः
संस्कृतपाठयपुस्तकम्

ncert solutions for class 10 sanskrit shemushi Chapter 9 Suktayh Hindi Translate Click Here
सूक्तयः पाठ प्रश्न उत्तर श्लोक।

अभ्यास प्रश्न

1. एकपदेन उत्तरं लिखत –
(क) पिता पुत्राय बाल्ये किं यच्छति?
उत्तर – विद्याधनम्

(ख) विमूढधीः कीदृशीं वाचं परित्यजति?
उत्तर – धर्मप्रदाम्

(ग) अस्मिन् लोके के एव चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः?
उत्तर – विद्वांसः

(घ) प्राणेभ्योऽपि कः रक्षणीयः?
उत्तर – सदाचार:

(ङ) आत्मनः श्रेयः इच्छन् नरः कीदृशं कर्म न कुर्यात्?
उत्तर – अहितम्

(च) वाचि किं भवेत्?
उत्तर – अवक्रता

2. स्थूलपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत – 
यथा – विमूढधी: पक्वं फलं परित्यज्य अपक्वं फलं भुङ्क्ते।
कः पक्वं फलं परित्यज्य अपक्वं फलं भुङ्क्ते।

(क) संसारे विद्वांसः ज्ञानचक्षुभिः नेत्रवन्तः कथ्यन्ते।
उत्तर – संसारे के ज्ञानचक्षुभिः नेत्रवन्तः कथ्यन्ते?

(ख) जनकेन सुताय शैशवे विद्याधनं दीयते।
उत्तर – जनकेन कस्मै शैशवे विद्याधनं दीयते?

(ग) तत्त्वार्थस्य निर्णयः विवेकेन कर्तुं शक्यः।
उत्तर – कस्य निर्णयः विवेकेन कर्तुं शक्यः?

(घ) धैर्यवान् लोके परिभवं न प्राप्नोति।
उत्तर – धैर्यवान् कुत्र परिभवं न प्राप्नोति?

(ङ) आत्मकल्याणम् इच्छन् नरः परेषाम् अनिष्टं न कुर्यात्।
उत्तर – आत्मकल्याणम् इच्छन् नरः केषाम् अनिष्टं न कुर्यात्?

3. पाठात् चित्वा अधोलिखितानां श्लोकानाम् अन्वयम् उचितपदक्रमेण पूरयत –
(क) पिता _ _ _ _ _ _ _ _ _ बाल्ये महत् विद्याधनं यच्छति, अस्य पिता किं तपः तेपे इत्युक्तिः _ _ _ _ _ _ _ _ _ ।
(ख) येन _ _ _ _ _ _ _ _ _ यत् प्रोक्तं तस्य तत्त्वार्थनिर्णयः येन कर्तुं _ _ _ _ _ _ _ _ _ भवेत्, सः _ _ _ _ _ _ _ _ _ इति _ _ _ _ _ _ _ _ _ ।
(ग) य आत्मनः श्रेयः _ _ _ _ _ _ _ _ _ सुखानि च इच्छति, परेभ्यः अहितं _ _ _ _ _ _ _ _ _ कदापि च न _ _ _ _ _ _ _ _ _ ।
उत्तर –
(क) पिता पुत्राय बाल्ये महत् विद्याधनं यच्छति, अस्य पिता किं तपः तेपे इत्युक्तिः तत्कृतज्ञता।
(ख) येन केनापि यत् प्रोक्तं तस्य तत्त्वार्थनिर्णयः येन कर्तुं शक्यः भवेत्, सः विवेकः इति ईरितः।
(ग) य आत्मनः श्रेयः प्रभूतानि सुखानि च इच्छति, परेभ्यः अहितं कर्म कदापि च न कुर्यात्।

4. अधोलिखितम् उदाहरणद्वयं पठित्वा अन्येषां प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत –

प्रश्नाः		उत्तराणि
क.	श्लोक संख्या – 3
यथा –	सत्या मधुरा च वाणी का?	धर्मप्रदा
(क)	धर्मप्रदां वाचं कः त्यजति?	………………….
(ख)	मूढः पुरुषः कां वाणीं वदति?	………………….
(ग)	मन्दमतिः कीदृशं फलं खादति?	………………….
ख.	श्लोक संख्या – 7
यथा –	बुद्धिमान् नरः किम् इच्छति?	आत्मन: श्रेय:
(क)	कियन्ति सुखानि इच्छति?	………………….
(ख)	सः कदापि किं न कुर्यात्?	………………….
(ग)	सः केभ्यः अहितं न कुर्यात्?	………………….

उत्तर – 

प्रश्नाः		उत्तराणि
क.	श्लोक संख्या – 3
यथा –	सत्या मधुरा च वाणी का?	धर्मप्रदा
(क)	धर्मप्रदां वाचं कः त्यजति?	विमूढधीः
(ख)	मूढः पुरुषः कां वाणीं वदति?	परुषाम्
(ग)	मन्दमतिः कीदृशं फलं खादति?	अपक्वम्
ख.	श्लोक संख्या – 7
यथा –	बुद्धिमान् नरः किम् इच्छति?	आत्मन: श्रेय:
(क)	कियन्ति सुखानि इच्छति?	प्रभूतानि
(ख)	सः कदापि किं न कुर्यात्?	अहितं कर्म
(ग)	सः केभ्यः अहितं न कुर्यात्?	परेभ्यः

5. मञ्जूषायाः तद्भावात्मकसूक्तीः विचित्य अधोलिखितकथानानां समक्षं लिखत –

(क)	विद्याधनं महत्
	_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
(ख)	आचारः प्रथमो धर्मः
	_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
(ग)	चित्ते वाचि च अवक्रता एव समत्वम्
	_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

 

आचारेण तु संयुक्तः सम्पूर्णफलभाग्भवेत्। मनसि एकं वचसि एकं कर्मणि एकं महात्मनाम्। विद्याधनं सर्वधनप्रधानम्। सं वो मनांसि जानताम्। विद्याधनं श्रेष्ठं तन्मूलमितरद्धनम् । आचारप्रभवो धर्मः सन्तश्चाचारलक्षणाः।

उत्तर –

(क)	विद्याधनं महत्
	1. विद्याधनं सर्वधनप्रधानम्। 2. विद्याधनं श्रेष्ठं तन्मूलमितरद्धनम्।
(ख)	आचारः प्रथमो धर्मः
	1. आचारेण तु संयुक्तः सम्पूर्णफलभाग्भवेत् । 2. आचारप्रभवो धर्मः सन्तश्चाचारलक्षणाः।
(ग)	चित्ते वाचि च अवक्रता एव समत्वम्
	1. मनसि एकं वचसि एकं कर्मणि एकं महात्मनाम् । 2. सं वो मनांसि जानताम्।

6. (अ) अधोलिखितानां शब्दानां पुरतः उचितं विलोमशब्द कोष्ठकात् चित्वा लिखत –

	शब्दा:	विलोमशब्द:
(क)	पक्वः	_ _ _ _ _	(परिपक्व:, अपक्व:, क्वथित:)
(ख)	विमूढधीः	_ _ _ _ _	(सुधी:, निधि:, मन्दधीः)
(ग)	कातरः	_ _ _ _ _	(अकरुण:, अधीर:, अकातर:)
(घ)	कृतज्ञता	_ _ _ _ _	(कृपणता, कृतघ्नता, कातरता)
(ङ)	आलस्यम्	_ _ _ _ _	( उद्विग्नता, विलासिता, उद्योग:)
(च)	परुषा	_ _ _ _ _	( पौरुषी, कोमला, कठोरा)

उत्तर – 

	शब्दा:	विलोमशब्द:
(क)	पक्वः	अपक्वः	(परिपक्व:, अपक्व:, क्वथित:)
(ख)	विमूढधीः	सुधीः	(सुधी:, निधि:, मन्दधीः)
(ग)	कातरः	अकातरः	(अकरुण:, अधीर:, अकातर:)
(घ)	कृतज्ञता	कृतघ्नता	(कृपणता, कृतघ्नता, कातरता)
(ङ)	आलस्यम्	उद्योगः	( उद्विग्नता, विलासिता, उद्योग:)
(च)	परुषा	कोमला	( पौरुषी, कोमला, कठोरा)

(आ) अधोलिखितानां शब्दानां त्रयः समानार्थकाः शब्दाः मञ्जूषायाः चित्वा लिख्यन्ताम् –

(क)	प्रभूतम्	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _
(ख)	श्रेयः	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _
(ग)	चित्तम्	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _
(घ)	सभा	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _
(ङ)	चक्षुष्	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _
(च)	मुखम्	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _	_ _ _ _ _

उत्तर – 

(क)	प्रभूतम्	भूरि	विपुलम्	बहु
(ख)	श्रेयः	शुभम्	कल्याणम्	शिवम्
(ग)	चित्तम्	मनः	मानसम्	चेतः
(घ)	सभा	संसद्	समितिः	परिषद्
(ङ)	चक्षुष्	नयनम्	लोचनम्	नेत्रम्
(च)	मुखम्	वदनम्	आननम्	वक्त्रम्

शब्द – मञ्जूषा

लोचनम

7. अधस्ताद् समासविग्रहाः दीयन्ते तेषां समस्तपदानि पाठाधारेण दीयन्ताम् –

	विग्रह:	समस्तपदम्	समासनाम
(क)	तत्त्वार्थस्य निर्णयः	_ _ _ _ _ _	षष्ठी तत्पुरुष:
(ख)	वाचि पटुः	_ _ _ _ _ _	सप्तमी तत्पुरुष:
(ग)	धर्मं प्रददाति इति (ताम्)	_ _ _ _ _ _	उपपदततत्पुरुष:
(घ)	न कातरः	_ _ _ _ _ _	नञ् तत्पुरुष:
(ङ)	न हितम्	_ _ _ _ _ _	नञ् तत्पुरुष:
(च)	महान् आत्मा येषाम्	_ _ _ _ _ _	बहुब्रीहि:
(छ)	विमूढा धी: यस्य सः	_ _ _ _ _ _	बहुब्रीहि:

उत्तर – 

	विग्रह:	समस्तपदम्	समासनाम
(क)	तत्त्वार्थस्य निर्णयः	तत्त्वार्थनिर्णयः	षष्ठी तत्पुरुष:
(ख)	वाचि पटुः	वाक्पटुः	सप्तमी तत्पुरुष:
(ग)	धर्मं प्रददाति इति (ताम्)	धर्मप्रदाम्	उपपदततत्पुरुष:
(घ)	न कातरः	अकातरः	नञ् तत्पुरुष:
(ङ)	न हितम्	अहितम्	नञ् तत्पुरुष:
(च)	महान् आत्मा येषाम्	महात्मानः	बहुब्रीहि:
(छ)	विमूढा धी: यस्य सः	महात्मानः	बहुब्रीहि: